Xã hội dân sự ở Việt Nam

Thứ Ba vừa qua là Ngày Quốc tế vì Dân chủ, và chủ đề được Liên Hiệp Quốc chọn cho năm nay là: “Tạo không gian cho Xã hội Dân sự”. Chúng tôi đã hiện thực hóa điều đó bằng không gian trong nhà riêng của tôi tại Hà Nội cho đại diện các tổ chức xã hội dân sự và các nhà hoạt động xã hội đến để trò chuyện và chia sẻ những thay đổi cũng như những cơ hội và thách thức của xã hội dân sự ở Việt Nam.

Năm ngoái, Rob Fenn – một đồng nghiệp của tôi ở Luân Đôn – đã viết trên blog của anh ấy đề tài rất hay về “Xã hội Dân sự là gì?” Bài viết đã chỉ ra rất rõ tại sao đối với chính phủ Anh hợp tác với xã hội dân sự ở nước ngoài cũng như ở trong nước là điều quan trọng: không chỉ bởi quyền và giá trị của con người mà còn là vì sự phát triển và thịnh vượng chung. Các quốc gia sẽ thịnh vượng khi họ tạo điều kiện cho mỗi cá nhân và cộng đồng làm và theo đuổi những điều mà họ quan tâm và ảnh hưởng đến chính họ.

Năm nay là một năm quan trọng của xã hội dân sự Việt Nam. Mùa xuân năm nay, tại Hà Nội, nhiều nhóm, nhiều cá nhân ,từ kiến trúc sư đến các bà nội trợ, hoặc đã trực tiếp xuống đường, hoặc sử dụng mạng xã hội cho mục đích chung là phản đối việc đốn hạ 7,000 cây xanh của thành phố. Có thể nói đây là thời khắc khởi đầu cho xã hội dân sự ở Việt Nam khi người Hà Nội ngay cùng nhau tự tìm thấy tiếng nói chung trong việc bảo vệ một phần thiết yếu trong cuộc sống của họ, và đã hợp sức để tiếng nói của họ được lắng nghe.

Xã hội dân sự Việt Nam đang chờ đón một thời khắc lớn khác. Dự thảo Luật về Hội có thể sẽ được trình Quốc hội Việt Namthảo luận lần đầu tại kỳ họp mùa thu năm nay. Như Rob đã viết trên trang blog của anh ấy, định nghĩa về xã hội dân sự không hề đơn giản. Thực tế dự thảo luật này đã được chuẩn bị trong 10 năm, điều này cho thấy việc dự thảo chưa bao giờ là dễ dàng với các nhà hoạch định chính sách Việt Nam.

Các tổ chức quần chúng như Hội Liên Hiệp Phụ Nữ và Đoàn Thanh niên từ lâu đã là bộ phận quan trọng của xã hội Việt Nam. Nhưng sự hình thành của các cộng đồng nhỏ, các tổ chức phi chính phủ và các nhóm vận động chỉ mới xuất hiện trong vòng 25 năm qua. Trong thời gian qua, rất nhiều tổ chức, nhóm đã có những ảnh hưởng to lớn tới các lĩnh vực khác nhau từ vấn đề quyền của người đồng tính – song tính và chuyển giới (LGBT) đến việc hoạch định chính sách kinh tế và sự phát triển ở vùng sâu vùng xa.

Những vị khách của tôi tại bữa trưa vừa quà đều nhất trí rằng sự chắp vá các quy định về quản lý lĩnh vực này tại Việt Nam gây ra nhiều nhầm lẫn, lung túng ,và cần phải được làm rõ và cập nhật. Tuy nhiên họ cũng đều hy vọng rằng Luật về Hội sẽ tập trung khuyến khích mở rộng và phát triển xã hội dân sự hơn là tăng cường sự kiểm duyệt và giám sát của nhà nước.

Những vị khách của tôi cũng có một số thông điệp gửi các nhà tài trợ: phát triển xã hội dân sự là một quá trình lâu dài và các dự án một năm một chú trọng vàođầu ra ngắn hạn với hàng loạt các yêu cầu báo cáo hành chính quan liêu luôn luôn không phải là hình thức hỗ trợ tốt nhất. Thêm vào đó, họ cũng rất ngạc nhiên khi biết rằng những dự án khá nhỏ của Đại Sứ Quán nhận được sự theo dõi chặt chẽ của công chúng ở Anh Quốc – điều đó có nghĩa là chúng ta phải luôn rõ ràng và minh bạch về việc sử dụng nguồn tài trợ để tạo sự thay đổi.

Câu trả lời cho câu hỏi “Xã hội dân sự là gì?” là bạn sẽ biết khi bạn thấy. Và tôi đương nhiên là đã cảm nhận được điều đó từ buổi gặp gỡ hôm Thứ Ba vừa rồi, khi các vị khách của chúng tôi đã say sưa trao đổi những suy nghĩ, ý kiến của họ về những đóng góp của xã hội dân sự cho sự phát triển của Việt Nam, cũng như cách làm việc tốt nhất với chính quyền. Tôi thực sự được truyền cảm hứng bởi không khí đầy nhiệt huyết và hứa hẹn ngày hôm đó. Hãy cùng hy vọng điều tốt đẹp nhất cho xã hội dân sự ở Việt Nam sẽ đến trong tương lai không xa.